file_529b7ffd3a1b8

Walentyn Grabowski

Walentyn    Grabowski – poeta, tłumacz,  znawca sztuki, dziennikarz. Laureat nagrody regionalnej Komsomołu im. Mikołaja Szpaka (1968) oraz Nagrody Literackiej  Fundacji Ukraińskiej Kultury im. Łesi Ukrainki (1996). Od 1973 roku – członek Związku Pisarzy Ukrainy.

Urodził się 10 lipca 1937 we wsi Gorodne rejonu Krasnokutskiego, Charków. W 1939 roku rodzina przeniosła się do miejscowości rodziców poety  – we wsi Wiriwka rejonu Jemielczyńskiego na Żytomierszczyźnie. Wcześnie stracił ojca, który zginął na froncie w czasie drugiej wojny światowej. Walentyn został z matką Antoniną, która później stała się główną postacią jego poezji. Rodzina miała czworo dzieci, a życie było bardzo trudne. Walentyn był najstarszy, a od siódmego roku życia próbował pomagać matce. W zimie chodził z matką do lasu zbierać drewno na opał. Po tym oboje ciężko zachorowali. Matka zmarła.

Walentyn studiował w szkołach podstawowych we wsiach: Wiriwska (1944 – 1948), Narajiwka (1948 – 1951) i Wełykojabłunec. Szkołę we wsi Wełykojabłunec ukończył ze srebrnym medalem w 1954 roku. Studiował na Wydziale Filologicznym Żytomierskiego Instytutu Pedagogicznego (1954 – 1959), Wydziale Dziennikarstwa Szkoły Wyższej Komunistycznej  Partii Komitetu Centralnego na Ukrainie (1978 – 1980).

Od sierpnia 1959 r.  pracuje jako dziennikarz w gazecie  obwodu Wołodarsk-Wołyńskiego “Praca kołchozna” (do maja 1961), następnie w Czerniachowskiej gazecie  rejonowej “Nowe Życie” (od maja 1961 – do marca 1964),  od marca 1964 do sierpnia 1986 roku w gazecie obwodowej “Radziecka Żytomierszczyzna”, gdzie najpierw był zwykłym pracownikiem literackim, a następnie – zastępcą redaktora głównego(1976 – 1986). Oprócz tego Walenty Grabowski był redaktorem dziennika ukraińskiego “Ludowy Lekarz Ukrainy”.

Podczas studiów w szkole zaczął pisać wiersze. Pierwszy wiersz “Przysięga uczniów” opublikowany w marcu 1953 r. w gazecie rejonowej “Kolektywista  Jemilczynszczyny”.

W 1965 roku w wydawnictwie “Młodzież” okazała się jego pierwsza książka pod tytułem “Klucze”, która odznacza się intensywnym poszukiwaniem autora dla własnych tematów oraz poetyckiego słowa. Dał się poznać jako obywatel i patriota bardzo kochający rodzinną ziemię i przyrodę. Jednocześnie próbuje głęboko zrozumieć piękność i złożoność życia, dramatyczne procesy historyczne epoki.

Drugi tomik poezji Walentyna Grabowskiego “Śniła się matce wiśnia” (wydawnictwo “Pisarz radziecki”, 1968) świadczy nie tylko o rozwoju twórczym, ale także ukazuje kolejny istotny aspekt jego talentu literackiego – wnikliwy liryzm. Zbiór ten wyraża szacunek i miłość do kobiety, która w twórczości poety zawsze reprezentowała najwyższą duchowość, oznaczała symbol życia.

Każde światowe wydanie nowej książki W. Grabowskiego było wydarzeniem w życiu literackim Żytomierza. Jego zbiory poetyckie “Nad Teterewem” (1973), “Piorun – drzewo” (1979), “Cymbały leśne” (1982), “Poezja” (1987), “Kwiat na kamieniu” (1988) “Ostrzeżenie” (1993), “Testament Łesi”, “Na tym brzegu” (1997) miały dobre opinie krytyków literackich.

Walentyn Grabowski w ciągu 22 lat stał na czele Regionalnego Stowarzyszenia Literackiego imienia Borysa Tena. Na spotkanie z poetą przyjeżdżali młodzi pisarze z różnych regionów, matki ze swoimi zdolnymi dziećmi i babcie z wnukami, kierownicy szkolnych kół literackich z uczniami, studenci oraz wykładowcy instytutów Żytomierza. Przychodzili również dziennikarze, redaktorzy gazet regionalnych oraz znani poeci.

Regionalne Stowarzyszenie Literackie stało się szkołą dla uzdolnionych miłośników poezji. Byli tutaj Michał Kłymenko, Mikołaj Nykonczuk, Włodzimierz Kozak, Anatolij Żurawski, Anatolij Szewczuk, Ludmiła Bondarczuk i inni. Było u kogo nauczyć się, dostać wsparcie oraz radę, szczególnie początkującym.

Na W. Grabowskiego mówili “chodząca encyklopedia”, był on organizatorem oraz nauczycielem. Świetnie znał bogactwo języka ukraińskiego, zadziwiał wszystkich swoją erudycją, a także umiejętnością znajdowania wszędzie zdolnych ludzi.

Pracowity kierownik Regionalnego Stowarzyszenia Literackiego wychował literatów, recytatorów, śpiewaków oraz fotografów do świętowania “Źródeł Łesi” oraz “Wiosny Romanowskiej”. Jeździli na wieś Kołodiażne oraz do Nowogradu-Wołyńskiego, gdzie w domu rodzinnym Łesi, pod pomnikiem poetki czytali jej wiersze, robili zdjęcia, poświęcali Łesi piosenki i poezję. W roku 1997 Walenty Grabowsk podarował Muzeum im. Łesi Ukrainki oraz czytelnikom swój zbiór  pod tytułem “Testament Łesi”, gdzie w wierszach i prozie opowiedział o jej życiu oraz twórczości na Kaukazie, w Egipcie i na Ukrainie.

W ostatnim okresie twórczości poeta coraz częściej skłania się ku tematom historycznym (cykle “Skargi” a “Rękopisy”, w poezji “Włodzimierz”, “Świadczy popiół”, “Matka Hajdamakiw”, “Kowal partyzantski”).

W roku 1999 w twórczości W. Grabowskiego zaszły dwa wydarzenia. Po pierwsze, okazała się jego książka “Zagadki malarstwa Żytomierza”, gdzie ciekawie opowiada się o genialnych  obrazach, które są wystawiane w Galerii Sztuki w Żytomierzu. Seria fascynujących powieści a poezji zapoznają czytelników ze szczegółami ich powstania, z życiem ich twórców – mistrzów światowej sławy Renesansu we Włoszech, Francji, Holandii oraz Niemiec.

Po drugie długa i owocna praca, W. Grabowskiego nad tłumaczeniem poezji na język ukraiński zrobiła wrażenie na czytelnikach. Tłumaczeniami bardzo ciekawymi i dokładnymi prac Gustawa Olizara – słynnego polskiego pisarza, pamiętnikarza, działacza społecznego Ukrainy Prawobrzeżnej XIX wieku. Dzięki pracom W. Grabowskiego czytelnik ukraiński po raz pierwszy otrzymał możliwość zapoznania się z jego twórczością.

Książka Gustawa Olizara “Poezja” wydana została z okazji dwusetnych urodzin autora,  którego życie było związane z Żytomierszyzną.  Książka składa się w oryginale z 32 wierszy i tyle tłumaczeń zrobił W. Grabowski.

W listopadzie 2000 roku zdrowie poety nagle pogorszyło się. Musiał poddać się trzem skomplikowanym operacjom. Cała twórcza młodzież, przyjaciele, rodzina oraz żona Raisa wspomagali,  jak mogli pana Walentego. Chociaż W. Grabowski był chory, nie przestawał pisać.

Zimnej nocy w przeddzień Bożego Narodzenia 24 grudnia 2004 roku życie ukraińskiego pisarza – Walentego Grabowskiego na zawsze zgasło.

Po śmierci poety wyszły na świat dwie ostatnie książki “Choroszki” i “Rozmowa z kamieniem”.

Działalność na rzecz środowiska polskiego

Walenty Grabowski był prezesem Związku Polaków na Ukrainie w Żytomierzu – od początku założenia do swojej śmierci. Polak z urodzenia, zrobił wiele dla odrodzenia i rozwoju kultury polskiej w Żytomierzu.

19 października roku 1991 w Kijowie odbył się II Kongres Polaków na Ukrainie, który podjął decyzję o utworzeniu Związku Polaków na Ukrainie. Żytomierski obwodowy oddział Polskiej Kulturalno-Edukacyjnej Wspólnoty im. Jarosława Dąbrowskiego pod kierownictwem W. Grabowskiego stał się podstawą oddziału Związku Polaków na Ukrainie. Z jego inicjatywy oraz przy udziale aktywistów zaczyna się tworzenie centrów Związku Polaków w miasteczkach i wioskach obwodu Żytomierskiego.

Dzięki wsparciu i pomocy Walentego Grabowskiego powstają zespoły taneczne i chóralne. Zespoły te są teraz znane w Polsce i na Ukrainie. Polski Narodowy zespół folklorystyczny “Poleskie Sokoły” kierownikiem którego był zasłużony działacz kultury Polskiej Jan Boczkowski (Żytomierz); Polski Narodowy zespół taneczny “Korolisky” pod kierownictwem Ireny oraz Sergiusza Świtelskich (Żytomierz); Polski zespół dziecięcy “Dzwoneczki” pod kierownictwem Zasłużonej dla Kultury Polskiej Jadwigi Poliszczuk oraz Bohdana Poliszczuka (Żytomierz); “Kolorowe ptaszki” pod kierownictwem Żanny oraz Olega Szyszkinów (Wołodarsk-Wołyński); “Białe gołąbki” pod kierownictwem Antoniny Szczyrskiej (Susły).

Założono pierwszy regionalny program telewizyjny w języku polskim “Słowo Polskie”.

Walenty Grabowski rozpoczął działalność mającą na celu ochronę dziedzictwa historycznego i kulturalnego – cmentarza katolickiego w Żytomierzu. Do września roku 1989 przywrócono tak zwane katakumby dolne, groby Olizarów, Dąbrowskich, Urbanowskiej, Bronisława Matyjewicza-Macijewicza, księdza Fedukowicza oraz wielu wybitnych ludzi.

Pan Walenty razem z młodzieżą przywracał groby, krypty, nagrobki, za co w roku 1989 został nagrodzony Złotym Medalem Opieki Miejsc Pamięci Narodowej.

W. Grabowski wniósł wielki wkład w naukę. Zwrócił uwagę naukowców światowej sławy znanymi w świecie działaczami kultury polskiej, którzy byli związani z Żytomierzem, piewcami dziedzictwa polskiego takimi jak: Ignacy Paderewski, Józef Kraszewski, Józef Konrad (Korzeniowski), Juliusz Zarębski. Pomagał w poszukiwaniu materiałów dla muzeum Józefa Konrada we wsi Terechowe obwodu Berdyczowskiego.

Członkowie Obwodowego Wydziału w Żytomierzu Związku Polaków na Ukrainie pod kierownictwem Walentyna Grabowskiego bronili powrotu parafian do kościołów katolickich, przede wszystkim kościoła seminaryjnego w Żytomierzu, kościoła Świętej Barbary w Berdyczowie, kościoła w Korostyszowie. Poeta często występował na stronach gazet, przekonując o koniecznej potrzebie zwrotu świątyń wierzącym wszystkich wyznań.

Walenty Grabowski był inicjatorem studiowania języka polskiego w szkołach nr 36, nr 17, na kursach w Żytomierzu i obwodzie Żytomierskim, organizował pierwsze olimpiady z języka polskiego, konkursy recytatorskie, z jego inicjatywy przeprowadzano pierwsze egzaminy na studia do Polski.

Walenty Grabowski zawsze brał udział w projektach naukowych, konferencjach, poświęconych życiu i działalności Józefa Ignacego Kraszewskiego, Ignacego Jana Paderewskiego, Juliusza Zarębskiego, problemom deportacji Polaków do Kazachstanu.

W roku 1992 W. Grabowski zorganizował Festiwal Kultury Polskiej “Tęcza Polesia”, który stał się wizytówką Związku.

Zorganizował pierwsze wycieczki dzieci do Polski, które dały im możliwość nie tylko odpocząć, ale również polepszyć znajomość języka i kultury polskiej, poznać nowych przyjaciół.

W roku 2006 Polskie Towarzystwo Naukowe ufundowało W. Grabowskiemu tablicę pamiątkową na ulicy Wielka Berdyczowska, w domu, gdzie mieszkał poeta.

W roku 2011 na budynku Obwodowej Administracji Państwowej (Plac S. Korolowa 12) otwarto tablicę pamiątkową wybitnemu mieszkańcowi Żytomierza Walentynie Grabowskiemu. W tym budynku pracował w redakcji gazety “Żytomierszczyzna Radziecka” od 1974 do 1985 roku wybitny ukraiński poeta, tłumacz, publicysta, działacz społeczny Walentym Bolesławowicz Grabowski”.

Opracowała Julia Bojko
Tłumaczenie – Wiktoria Czerniak
Studentki IV roku
Instytutu filologii i dziennikarstwa
Żytomierskiego Uniwersytetu Państwowego im. Iwana Franki